Առերեսում ճշմարտության հետ

«Ադրբեջան» կոչվող հանրապետության և «նրա տարածքի» մասին է գրել Ադրբեջանական պատմաբան, Ադրբեջանական ՍՍՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս, պատմական գիտությունների դոկտոր Պյուստա (Պյուստախանում) Ազիզաղա կըզը Ազիզբեկովան իր «Մեշադի Ազիզբեկովի պետական գործունեությունը» գրքում.

Նյութը՝ Վիկտոր Սամսոնովի

Հայերեն թարգմանությունը «Ազգ» շաբաթաթերթի, 20 Օգոստոս, 2024 թ.

Viktor Samsonov-ի Fasebook-յան էջից

Азербайджанский академик о топонимах Закавказья.

Азербайджанский историк, академик АН Азербайджанской ССР, доктор исторических наук Пюста (Пюстаханум) Азизага кызы Азизбекова в кн. "Государственная деятельность Мешади Азизбекова" писала:

"Территория нынешней республики под названием Азербайджан не имеет ничего общего с историческим Атрпатаканом — северными районами Ирана, откуда турки просто взяли имя, создав в 1918г. эту искусственную буржуазную республику.

Во-вторых, до XIV-XV вв. когда в регион проникли туркменские племена, и тем более, до XI в., когда впервые в регионе появились турки-сельджуки, говорить о каком-либо турецком наименовании или турецком элементе в нашем регионе, включая Восточную Армению, Грузию, Восточное Закавказье и Северный Иран, несостоятельно.

Начиная со столицы Азербайджана Баку, Атрпатакана, Шеки, Ширвана, все территории Восточной Армении, и провинции Утик, Арцах, Пайтакаран Великой Армении, носили армянские или персидские названия, населены армянами и были в разные периоды армянскими, и говорить о любом турецком элементе до XI в. антинаучно.

До XIV-XVвв., когда туркменские племена проникли в Восточную Армению и Восточное Закавказье, особенно до XIв., когда впервые появились тюркские племена в лице турок-сельджуков, в этом регионе не было турецкого элемента.

Отдельные турки появились в регионе в 9 в., когда арабы нанимали турецких наемников-военных, среди которых, например, известный полководец Буга, который в середине 9в. вторгся в Армению — Васпуракан, Сюник и Арцах и потерпел тяжелое поражение, особенно в Арцахе, возле крепости Ктиш (854 г.) от ишхана Есаи Абу Мусе.

В целом процесс тюркизации топонимов Восточной Армении и Восточного Закавказья начался в XIV-XV в. , когда здесь установили свое господство туркменские племена. Например, ираноязычное население северного Ирана постепенно стало тюркоязычным. Хотя и это тюркоязычное население в дальнейшем, в конце XVв., воплотило в жизнь иранское Сефевидскоеое государство. Сефиане, будучи персами, говорили по-турецки. И, конечно же, это явление наблюдалось и на территории Восточной Армении. Но это не значит, что раньше эти места не были армянскими XIV-XV вв., раньше, особенно в 11 в.. Раньше в этом регионе нельзя было найти турецкое название.

Тюркизация топонимов в указанный период происходила в типичном для кочевников примитивном стиле, в соответствии с их низкими интеллектуальными способностями.

Тюрки назвали этот район так, как они его видели. Например, если была мутная вода, они называли ее «Кара-Су», или если они видели три церкви, она становилась «Уч Килисе», если они видели четыре церкви, она становилась «Дорт Килисе» и т.д." Потом пошло ики-бир, шаш-миш а дальше инцест

Баку, 1976г

https://www.facebook.com/photo?fbid=1208883833586740&set=gm.7842329529149055&idorvanity=458437277538354 ______________________

Ադրբեջանցի պատմաբան, Ադրբեջանական ԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս, պատմական գիտությունների դոկտոր Պուստա (Պյուստախանում) Ազիզագա քըզի Ազիզբեկովը «Մաշադի Ազիզբեկովի պետական գործունեությունը» գրքում գրել է.

«Ներկայիս Ադրբեջան կոչվող հանրապետության տարածքը ոչ մի ընդհանրություն չունի պատմական Ատրպատականի՝ Իրանի հյուսիսային շրջանների հետ, որտեղից թուրքերը պարզապես վերցրել են անվանումը՝ ստեղծելով այս արհեստական բուրժուական հանրապետությունը 1918 թվականին։

Երկրորդ՝ մինչեւ 14-15-րդ դդ., երբ թուրքմենական ցեղերը ներթափանցեցին տարածաշրջան, և առավել ևս մինչև 11-րդ դարը, երբ տարածաշրջանում առաջին անգամ հայտնվեցին թուրք-սելջուկները, խոսել մեր տարածաշրջանի ցանկացած թուրքական անվան կամ թուրքական տարրի մասին, առնվազն անհիմն է։ Արևելյան Հայաստանում, Վրաստանում, Արևելյան Անդրկովկասում և Հյուսիսային Իրանում ոչ թուրքական անվանում է եղել, ոչ էլ թուրքական տարր։

Սկսած Ադրբեջանի մայրաքաղաք Բաքվից մինչև Ատրպատական, Շեքի, Շիրվան, Արևելյան Հայաստանի ամբողջ տարածք՝ Ուտիք, Արցախ, Մեծ Հայքի Փայտակարան գավառներ, կրել են հայկական կամ պարսկական անուններ, բնակեցված են եղել հայերով։

Խոսել որեւէ թուրքական տարրի մասին մինչեւ 11-րդ դարը, հակասում է գիտությանն ու պատմությանը։

Մինչև 14-15-րդ դարերը, երբ թուրքմենական ցեղերը ներթափանցեցին Արևելյան Հայաստան և Արևելյան Անդրկովկաս, հատկապես մինչև 11-րդ դարը, երբ առաջին անգամ հայտնվեցին թյուրքական ցեղերը՝ ի դեմս սելջուկ թուրքերի, այս տարածաշրջանում թուրքական տարր չկար։

Առանձին թուրքեր տարածաշրջանում հայտնվեցին 9-րդ դարում, երբ արաբները վարձեցին թուրք զինվորականների, որոնց թվում էր, օրինակ, հայտնի հրամանատար Բուղան, որը 9-րդ դարի կեսերին ներխուժել է Հայաստան՝ Վասպուրական, Սյունիք, Արցախ և ծանր պարտություն կրել հատկապես Արցախում՝ Քթիշ բերդի մոտ (854 թ.) Իշխան Եսայի Աբու Մուսեից։

Ընդհանրապես, տեղանունների թուրքացման գործընթացը Արեւելյան Հայաստանում եւ Արեւելյան Անդրկովկասում սկսվել է 14-15-րդ դդ., երբ թուրքմենական ցեղերն այստեղ հաստատեցին իրենց գերիշխանությունը։ Օրինակ, հյուսիսային Իրանի իրանախոս բնակչությունը աստիճանաբար դարձավ թյուրքախոս։ Այս թյուրքալեզու բնակչությունը հետագայում՝ 15-րդ դարի վերջին, կյանքի կոչեց իրանական Սեֆյան պետությունը։ Սեֆերը, լինելով պարսիկներ, խոսում էին թուրքերեն։ Եվ, իհարկե, այս երեւույթը նկատվել է նաեւ Արեւելյան Հայաստանում։ Բայց դա չի նշանակում, որ այդ վայրերը նախկինում՝ 14-15-րդ դարերում հայկական չեն եղել։ Ավելի վաղ՝ հատկապես 11-րդ դարում, այս տարածաշրջանում անհնար էր թուրքական անուն գտնել։

Տեղանունների թուրքացումն այս ժամանակաշրջանում տեղի է ունեցել քոչվորների տիպիկ պարզունակ ոճով՝ նրանց ցածր ինտելեկտուալ կարողություններին համապատասխան։

Թուրքերն այս տարածքն իրենց տեսածի անունն են տվել։ Օրինակ, եթե պղտոր ջուր կար, ասում էին «Կարա-Սու», կամ եթե երեք եկեղեցի էին տեսնում, դառնում էր «Ուչ Կիլիսե», եթե չորս եկեղեցի էին տեսնում՝ «Դորտ Կիլիսե» և այլն»։

Հետո սկսվեց՝ իքի-բիր, շաշ-միշ…

Բաքու, 1976

Արթուր ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԻ ՖԲ էջից

Հեղինակի նյութեր

• Հրեական պետությունը մեծ պատերազմ է սադրում Մերձավոր Արևելքում ու, թերևս, ողջ աշխարհում-17
• Հրեական պետությունը մեծ պատերազմ է սադրում Մերձավոր Արևելքում ու, թերևս, ողջ աշխարհում-16
• Հրեական պետությունը մեծ պատերազմ է սադրում Մերձավոր Արևելքում ու, թերևս, ողջ աշխարհում-15
• Բաքվին ավտոճանապարհ պետք չէ, Բաքվին Սյունիքն է պետք՝ խաղաղությամբ, կամովին հանձնելու դեպքում, իսկ եթե ոչ, պատերազմի դեպքում՝ ողջ Հայաստանը-3
• Բաքվին ավտոճանապարհ պետք չէ, Բաքվին Սյունիքն է պետք՝ խաղաղությամբ, կամովին հանձնելու դեպքում, իսկ եթե ոչ, պատերազմի դեպքում՝ ողջ Հայաստանը-2
• Բաքվին ավտոճանապարհ պետք չէ, Բաքվին Սյունիքն է պետք՝ խաղաղությամբ, կամովին հանձնելու դեպքում, իսկ եթե ոչ, պատերազմի դեպքում՝ ողջ Հայաստանը
• Հրեական պետությունը մեծ պատերազմ է սադրում Մերձավոր Արևելքում ու, թերևս, ողջ աշխարհում-14
• Բանսարկու և սուտ մատնության հեղինակ «Լաուռա Արզաքանցյան» կոչվածի նկատմամբ հանցագործության մասին հաղորդումը ներկայացվեց ոստիկանություն
• Հրեական պետությունը մեծ պատերազմ է սադրում Մերձավոր Արևելքում ու, թերևս, ողջ աշխարհում-13
• Չգիտեի, որ միլիոնների տեր եմ, նույնիսկ «Սրբազան շարժմանը» մասնակցելու համար գումարներ եմ առաջարկում, այսօր իմացա
• Դեմ եմ Նիկոլին «բտ» ասելուն, «տղան» արժանիք է, նա այդ արժանիքը չունի
• Հրեական պետությունը մեծ պատերազմ է սադրում Մերձավոր Արևելքում ու, թերևս, ողջ աշխարհում-12
• Հրեական պետությունը մեծ պատերազմ է սադրում Մերձավոր Արևելքում ու, թերևս, ողջ աշխարհում-11
• Հրեական պետությունը մեծ պատերազմ է սադրում Մերձավոր Արևելքում ու, թերևս, ողջ աշխարհում-10
• Հրեական պետությունը մեծ պատերազմ է սադրում Մերձավոր Արևելքում ու, թերևս, ողջ աշխարհում-9
• Աշխարհը միջուկային պատերազմի շեմին-50
• Հրեական պետությունը մեծ պատերազմ է սադրում Մերձավոր Արևելքում ու, թերևս, ողջ աշխարհում-8
• ՈՒղիղ մեկ տարի առաջ սկսվեց մերձավորարևելյան մղձավանջը
• Հրեական պետությունը մեծ պատերազմ է սադրում Մերձավոր Արևելքում ու, թերևս, ողջ աշխարհում-7
• Հրեական պետությունը մեծ պատերազմ է սադրում Մերձավոր Արևելքում ու, թերևս, ողջ աշխարհում-6

Մեկնաբանություններ